چرا چینی‌ها کپی می‌کنند؟

یکی از حقایق انکار‌ناپذیر درباره اقتصاد چین این است که چینی‌ها واقعا در کپی کردن تبحر خاصی دارند. انگار که این عادت کپی‌کردن، در خون‌شان است و گفته می‌شود که نظام آموزشی چین، این عادت را بیشتر تقویت می‌کند. حال این سوال ذهنم را درگیر کرده است که چگونه مردمی که زمانی در صنعت کاغذ‌سازی پیشرو بودند و وسایل آتش‌بازی و قطب‌نمای مغناطیسی را اختراع کردند، حالا تنها به مونتاژ قطعات «آی‌پاد» بسنده می‌کنند. با خودم فکر می‌کردم که شاید آنچه امروز در چین مفقود شده است، فرهنگ نوآوری نیست که عاملی بنیادی‌تر است؛ اعتماد متقابل.

به گزارش شفقنا،توماس فریدمن در یادداشتی که در نیویورک‌تایمز منتشر کرده و روزنامه شرق آن را به چاپ رسانده آورده است: زمانی‌که در جامعه اعتماد وجود دارد، نوآوری را نیز خواه ناخواه به دنبال خواهد داشت، چرا که در چنین جامعه‌ای، مردم احساس امنیت بیشتری می‌کنند، خطر‌پذیری بالاتری دارند و برای ایجاد نوآوری احساس تعهد می‌کنند. در جامعه‌ای که در آن، اعتماد حاکم است، مردم مایلند که ایده‌های جدید خود را به اشتراک بگذارند با یکدیگر همکاری کنند، بدون هیچ هراسی از اینکه شاید ایده‌های آنها، توسط دیگران دزدیده شود. امروز مهم‌ترین مانع بر سر راه نوآوری در چین، جامعه‌ای است که بی‌اعتمادی در آن موج می‌زند.

چین امروز در برزخی میان ساختار اجتماعی سنتی خود که اعتماد به نوعی در آن جریان داشت و سیستم جدیدی که بر پایه حاکمیت قانون و دستگاه قضایی مستقل بنا شده، معلق است. حزب کمونیست ساختار اجتماعی سنتی چین را نابود کرد اما چاره‌ای جز ساختن جامعه مدرن چین ندارد.

برای اینکه تاثیر اعتماد بیشتر در جامعه چین را از نزدیک ببینید کافی است یک روز را در «الیفست»، تجمع سالانه چند‌هزار نفری مردم چین در سایت «علی‌بابا» بگذرانید. سایت علی‌بابا که در سال ۱۹۹۹ طراحی شده است، ادعا می‌کند که در سال گذشته، می‌توانست سایت‌های بازرگانی مشهوری چون آمازون را شکست دهد و در صدر جدول خرید و فروش اینترنتی جهان قرار گیرد. این موفقیت به سبب اعتمادی است که این سایت میان فروشندگان و خریداران چینی ایجاد کرده است و حالا میان مشتریان، مخترعان و تولید‌کنندگانی که سابقا برای انجام فعالیت‌های اقتصادی، فضایی قابل اطمینانی در اختیار نداشتند، ارتباط ایجاد می‌کند.

سایت «علی‌بابا» امروز به یکی از بزرگ‌ترین مکان‌های خرید و فروش اینترنتی تبدیل شده است و فروشندگان را چه خرده‌فروش باشند و چه عمده‌فروش، در دسترس هزاران خریدار در سرتاسر جهان و به‌ویژه چین قرار می‌دهد. فرقی نمی‌کند اگر صاحب یک کمپانی بزرگ باشید یا خریدار یک قوطی خمیر دندان، در هر صورت اگر به «علی‌بابا» مراجعه کنید، دست خالی باز نخواهید گشت. سیستم پرداخت اینترنتی این سایت، که به صورت جداگانه طراحی شده است، شما را قادر می‌کند تا بدون رجوع به محل فروش، آنچه به آن نیاز دارید را از طریق پست دریافت کنید. مهم‌تر آنکه، مبلغی که به سایت واریز می‌کنید، تا زمانی که کالای مورد نیازتان را دریافت نکرده‌اید، آزاد نشده و به حساب فروشنده واریز نمی‌شود و این یعنی ایجاد اعتماد. نتیجه این اعتماد متقابل چیست؟ بیش از 500میلیون کاربر چینی و 600‌میلیون حساب کاربری پرداخت اینترنتی تا به حال در این سایت ایجاد شده‌اند.

طی اقامتم در هانگژو، به محل کار «رابرت لوئو»، مدیر کمپانی«کلاسیک ماکسیم»، که به تولید قطعات هنری دیواری برگرفته از طرح‌های خارجی می‌پردازد، سری زدم. برای بازاریابی، او سابقا به نقاط مختلف جهان سفر می‌کرد اما در سال ۲۰۰۶، با استفاده از سایت علی‌بابا، تجارت خود را در سطح جهان گسترش داد. امروز او به جای اینکه شخصا به تولید این قطعات بپردازد، هنرمندانی از چین و سایر نقاط جهان را، برای پیاده‌سازی طرح‌های خود به کار می‌گیرد. حالا، به لطف سایت علی‌بابا، طرح‌های کمپانی او تنوع بیشتری یافته و به صورت گسترده‌تر در معرض فروش قرار گرفته‌اند.

از تمام آنچه به آن اشاره شد، دو روند قابل بررسی است: نخست آنکه طبق گفته‌های «مینگ زنگ»، طراح استراتژیست سایت علی‌بابا که روزانه امور بیش از صد‌میلیون مشتری را از طریق 5/6‌میلیون بنگاه خرده‌فروشی در ارتباط با 20‌میلیون تولید‌کننده رفع و رجوع می‌کند، این سایت محلی برای نوآوری، همکاری و خرید و فروش است. او پیش‌بینی می‌کند که به‌زودی علی‌بابا، به سایت‌هایی چون فیس‌بوک، آمازون و لینکدین متصل شود تا شبکه تجارت جهانی مورد اطمینانی را برای تجارت، استعداد‌یابی و کار‌آفرینی در دنیای مجازی خلق کند. او ضمن اشاره به اینکه برای کسب موفقیت، به تعداد افراد، مسیر وجود دارد، محدودیت‌های ایجاد شده از سوی مرزهای جغرافیایی را در این شبکه تجارت جهانی، بی‌اساس می‌پندارد.

مساله دیگر، نقش غیرقابل انکار مردم چین در این شبکه تجارتی است. اعتماد گم شده در جامعه چین، که امروز در این سایت پیدا شده است، به نسل شایسته و خلاق چین کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را گسترش دهند. ما همواره شاهد‌ هزاران کارگر ارزان‌قیمت چینی در سایر نقاط جهان بوده‌ایم، امروز اما، ممکن است نوابغی را ببینیم که به همان اندازه نادیده گرفته می‌شوند. به همین علت است که «فیلیپ براون» و «هیو لادر»، در مقاله اخیر خود در مجله اینترنتی «یورو زاین» به تغییر مسیری که به‌زودی در بازار کار رخ خواهد داد اشاره می‌کنند که در سایه آن، شکل‌گیری تحولاتی که زمانی تنها در جوامع غربی قابل تصور بود، فردا در دیگر نقاط جهان نیز به شیوه‌ای بهتر امکان‌پذیر است.